Chronią stopy przed deszczem, zimnem i gorącem. Są idealnym wykończeniem stylizacji, swoistą kropką nad i. Mają moc poprawiania kobiecego nastroju i dodawania odwagi. Dobrze skrojone z wysokiej jakości skóry mogą świadczyć o klasie i statusie właściciela. Mogą być skromne, minimalistyczne, lub wręcz odwrotnie, mogą z daleka krzyczeć krojem i kolorem. Mogą być manifestem przekonań. Niby mała rzecz, a jak wiele może zdziałać. O czym mowa? O butach!
Od starożytności pełnią ważną rolę w życiu człowieka. Po dziś dzień powstało wiele kategorii butów w zależności kim jesteś, co lubisz i co chcesz przekazać otoczeniu. Poniżej alfabetyczna lista kategorii butów damskich i męskich, powstałych na przestrzeni wieków. Niektóre z tych modeli pokochały obie płcie, a niektóre z nich nadal zarezerwowane są tylko dla jednej z nich.
Adidasy – wiązane buty sportowe, których nazwa przyjęła się od nazwy marki produkującej odzież i buty sportowe. Najczęściej charakteryzują się płaską, złobioną podeszwą, ułatwiającą przyczepność do podłoża. Niegdyś noszone głównie podczas uprawiania sportu, dziś na dobre zagościły w szafach i z powodzeniem łączone są eleganckimi częściami garderoby.
Balerinki – buty na płaskim obcasie, inspirowane tancerkami uprawiającymi balet. Wprowadzone na ulice dzięki Audrey Hepburn, która zamówiła model butów podobnych do baletek u Ferragamo. Ta kategoria butów mocno ewaluowała. Na początku balerinki miały głównie zaokrąglony nosek. Obecnie można znaleźć balerinki ze szpicem, czyli mocno wydłużonym noskiem. Popularne są modele zarówno z tkaniny jak i ze skóry.
Bikery – patrz: motocyklówki.
Birkenstoki – klapki z wyprofilowaną, elastyczną, głęboko wyżłobioną wkładką. Ten specyficzny krój klapek utworzonych przez markę Birkenstock miał pierwotnie cel ortopedyczny. Najbardziej popularny model na takiej podeszwie ma dwa charakterystyczne paski na klamry na przedzie, choć powstały też wersje a’la japonki. Na początku uważane za bardzo toporne i niemodne, od jakiegoś czasu przyjęły się w modzie ulicznej jako bardzo modowy dodatek.
Chodaki – patrz: drewniaki.
Creepersy – półbuty przed kostkę, zbudowane na wysokiej gumowej lub kauczukowej podeszwie. Rozpowszechnione w latach 50-tych te buty na masywnej podeszwie były bardzo popularne wśród mężczyzn. Z czasem powstawały coraz bardziej szalone kroje i wzory, a model ten zyskał zwolenników zarówno wśród miłośników eleganckich jak i bardziej ekstrawaganckich stylizacji.
Czółenka – buty o zamkniętej konstrukcji, odsłaniające jedynie podbicie stopy. Można znaleźć czółenka na wysokim obcasie, czółenka na niskim obcasie lub czółenka na płaskim obcasie. Wycięcie stopy może być płytkie, lub bardzo głębokie i wówczas po założeniu widać część palców.
Derby – pantofle męskie o bardzo minimalistycznym kroju, bez zdobień lub z niewielką ich ilością. Kwatery (czyli miejsca na sznurówki) są naszyte na przyszwę. Ten model jest mniej formalny niż Oksfordy i pasuje to ubioru w stylu sportowej elegancji.
Drewniaki – buty typu klapki zbudowane na drewnianej, niezbyt cienkiej podeszwie. Charakterystyczne elementy to zaokrąglony nosek i gruby, masywny obcas. Pierwsze modele chodaków miały zakryte i zaokrąglone noski. Obecnie na takiej podeszwie można znaleźć też klapki z otwartym noskiem lub sandały.
Emu – patrz: śniegowce.
Espadryle – buty na podeszwie z plecionego jutowego sznurka. Pierwsze modele miały tylko płaską podeszwę, z czasem jednak powstały też bardziej kobiece modele na obcasie czy koturnach. Modele na plecionej podeszwie są też lubiane przez Panów, z uwagi na wygodę i lekkość tych butów.
Gladiatorki (inaczej Rzymianki) – nazwa pochodzi od modeli butów używanych przez rzymskich żołnierzy. Taki but składa się z płaskiej podeszwy i rzemyków krzyżujących się na stopie i wokół nogi, niekiedy aż pod kolano. Ten model także ewaluował przez lata i dziś można znaleźć gladiatorki na obcasie.
Glany – sznurowane buty typu botki, często sięgające cholewką do połowy łydki, mocno dopasowane. Zbudowane są na traktorowej podeszwie. Typowe buty tego typu są skórzane, w kolorze czarnym. Można znaleźć glany z metalowymi zdobieniami, kontrastującymi sznurówkami czy glany z napisami, które wyglądają jak odręczne pismo. Takie buty to synonim buntu. Modne stały się też modele w innych kolorach. Ciekawą propozycją są białe glany.
Japonki – klapki, które prawdopodobnie przywędrowały z Japonii, stąd nazwa. Charakterystyczną cechą klapek jest mocowanie stopy do podeszwy za pomocą pasków ułożonych w odwróconą literę Y. Przedni pasek przechodzi między paluchem a długim palcem. Reszta pasków zamocowana jest w bokach podeszwy.
Kalosze – buty z gumy do kostki lub do kolana, których celem jest ochrona przed deszczem czy błotem.
Klapki – letnie obuwie, składające się z podeszwy i pasa w poprzek stopy na wysokości palców i podbicia. Ten model występuje w wielu wariantach. Ze względu na rodzaj podeszwy, wysokości obcasa czy konstrukcję przodu, część klapek zyskało swoją własną nazwę. Należą też do nich np. japonki czy chodaki.
Koturny – buty na podwyższonej podeszwie, gdzie przednia platforma połączona jest z obcasem, przez co stanowi całość. Pierwsze modele miały podeszwę produkowaną z wartsw korka. Obecnie można znaleźć modele z koturnem odkrytym jak i zakrytym, obszytym materiałem z którego jest zbudowana cholewka.
Kowbojki – buty o specyficznym kroju, ze szpiczastym czubem i na niskim lub grubym obcasie o średniej wysokości. Kowbojki, inspirowane stylem Western rodem z Dzikiego Zachodu, bardzo często mają zadarty nosek i pochyły obcas. Można znaleźć modele ze zdobieniem w formie ozdobnych przeszyć, sprzączek, frędzli czy wstawek skór w innym kolorze. Mogą być krótkie jak półbuty czy botki czy długie jak kozaki.
Kozaki – obuwie z wysoką cholewką do kolana lub powyżej kolana, nawet do połowy uda. Ze względu na rodzaj czy wysokości obcasa a także kształt cholewki, część kozaków zyskało swoją własną nazwę. Należą też do nich np. oficerki, muszkieterki, motocyklówki czy kowbojki.
Księżycowe (znane jako Moon Boots) – buty typu śniegowce inspirowane butami astronautów po pierwszym lądowaniu na Księżycu. Charakterystycznym elementem takich butów jest wiązanie na przedniej części buta, wychodzące z boków cholewki.
Loafersy – to wsuwane półbuty bez sznurowania czy zapięć, zdobione z przodu frędzlem czy metalowym elementem o kształcie końskiego wędzidła. Ten typ buta doczekał się nieco bardziej kobiecej wersji na wyższym obcasie.
Longwing – eleganckie pantofle męskie, w których nosek rozciąga się wzdłuż cholewki aż do pięty. Kwatery na szynurówki mogą być doszyte lub naszyte. Ten model buta jest mniej formalny niż lotniki.
Lordsy – niskie półbuty z cholewką zachodzącą na stopę. Ten model powstał dzięki inspiracji eleganckimi kapciami angielskich arystokratów. Początkowo robione głównie z weluru i innych eleganckich tkanin, obecnie są dość popularne do chodzenia na zewnątrz, wykonane z zamszu czy skóry.
Lotniki (inaczej: wholecut shoes) – pantofle męskie, w których cholewka składa się z jednego kawałka skóry, zszytego na pięcie. Ich produkcja jest wyjątkowa trudna, gdyż wymaga precyzyjnego cięcia i idealnego naciągnięcia skóry na kopyto szewskie. Takie buty o najprostszej formie są najbardziej formalne.
Mary Jane – czółenka z wiązaniem na śródstopiu lub z pojedynczym paskiem zapinanym na guzik lub klamrę. Najbardziej popularne modele mają zaokrąglony nosek i niski lub średni obcas, można jednak znaleźć też modele na szpilce i na platformie.
Mokasyny – lekkie, skórzane obuwie na miękkiej, płaskiej podeszwie, inspirowane indiańską kulturą. Charakterystyczne jest ozdobne obszycie wstawki o kształcie litery U, doszytej do boków buta.
Monksy (inaczej monki) – pantofle męskie w eleganckim stylu, z mocno zabudowanym przodem, najczęściej ozdobione jedną lub dwiema sprzączkami zamiast sznurowadeł. Ten model jest dość uniwersalny, dobrze odnajduje się w eleganckiej stylizacji, jak w mniej formalnym stylu casual.
Motocyklówki – buty ze skóry, z wysoką i szeroką, łatwą do wciągania cholewką. Charakterystyczne dla tego typu obuwia jest bogate zdobienie w okolicy kostki paskami z klamrami, ćwiekami. Stworzone pierwotnie na potrzeby drwali i inżynierów budowlanych znalazły szerokie grono zwolenników wśród motocyklistów, ze względu na praktyczność i ciężki heavy-metalowy wygląd.
Mule – buty typu klapki z odsłoniętą piętą i zakrytymi palcami, najczęściej ze szpiczastym noskiem. W XVI w. popularne były jako obuwie domowe, dziś chętnie noszone są poza domem. Powstało wiele wariacji na temat tych butów – znaleźć można mule na płaskiej podeszwie, niskiej szpilce czy słupku.
Muszkieterki – buty typu kozaki z cholewką za kolano. Ten model może występować w różnych wariantach – z noskiem zaokrąglonym lub czubem, na słupku czy na szpilce.
Oficerki – buty typu kozaki, inspirowane stylem wojskowym, pierwotnie używane do jazdy konnej. Mają gładką, sztywną podeszwę, dzięki której łatwo wysunąć stopę ze strzemienia podczas upadku z konia. Z założenia cholewka jest sztywna, aby trzymała fason i nie marszczyła się. To kolejny model butów, które przyjęły się w modzie ulicznej. Najbardziej popularne są czarne oficerki.
Open toe – czyli buty z otwartym noskiem, z wycięciem o wielkości jednego palca. Tego typu nosek można znaleźć zarówno w sandałach, klapkach, czółenkach.
Oksfordy – pantofle męskie o bardzo minimalistycznym kroju, w których kwatery (czyli miejsca na sznurówki) są doszyte do przyszwy.
Peep toe – czyli buty z otwartym noskiem, z szerszym wycięciem na przedzie. Tego typu nosek można znaleźć zarówno w balerinach, czółenkach, a także w botkach.
Pielgrzymy – czółenka na niskim lub średniej wysokości obcasie, wylansowane w latach 60. Charakteryzują się kwadratowym noskiem lub lekko zaokrąglonym czubem, ozdobionym ogromną klamrą o geometrycznym kształcie.
Platformy – potoczna nazwa butów na obcasach i podwyższonej podeszwie. Wysokość platformy ogranicza jedynie pomysłowość kreatora. Dzięki podwyższeniu przedniej części podeszwy wysoki obcas jest mniej odczuwalny i może być wygodniejszy niż klasyczne czółenka na wysokiej szpilce.
Półbuty – buty wiązane lub wsuwane, w których cholewka kończy się przed kostką.
Rzymianki – patrz: gladiatorki.
Sandały – obuwie letnie o otwartej konstrukcji, składające się z podeszwy oraz pasków przymocowanych do niej, tak aby trzymały stopę. Mogą być wiązane, zapinane na klamrę czy wsuwane, gdy pasek mocujący na pięcie ma elastyczną wstawkę. Eleganckie sandałki na szpilce stały się typowym dodatkiem kreacji na specjalne okazje. W mniej formalnej formie i na niższym obcasie stały się uzupełnieniem codziennych stylizacji w upalne dni.
Slippery (inaczej slip-on) – wsuwane półbuty o lekko sportowej formie, ze elastycznymi wstawkami po bokach, co ułatwia zakładanie i sprawia, że buty lepiej dopasowują się do stopy. Znaleźć można modele skórzane z elastycznymi wstawkami lub buty w całości z cholewką elastyczną.
Sneakersy – lekkie buty sportowe. Mogą mieć krój za kostkę jak trzewiki czy krój do kostki jak półbuty.
Sportowe – ogólna nazwa modeli butów, dedykowanych uprawianiu sportów. To buty na gumowej podeszwie, wiązane, wsuwane lub zapinane na rzepy. Niegdyś używane głównie na boiskach i w salach gimnastycznych, dziś na dobre zagościły w szafach i z powodzeniem łączone są eleganckimi elementami garderoby.
Szpilki – buty na obcasie z bardzo wąską końcówką. Najczęściej takiej nazwy używa się w odniesieniu do czółenek, sandałów, rzadziej w odniesieniu do botków czy kozaków na bardzo cienkim. Wysokość obcasów ograniczona jest jedynie wyobraźnią projektanta. Najczęściej uznaje się, że buty na szpilkach to buty na cienkim obcasie o wysokości od 8 do 12 cm.
Sztyblety (inaczej: Chelsea shoes) – dopasowane botki do kostek, mają wszyte po bokach cholewki elastyczne wstawki. Funkcjonalne wstawki ułatwiają zakładanie i zdejmowanie dopasowanych butów. Powstały w XIX w., ale dopiero w latach 60. XX w. rozpowszechnione były dzięki symbolowi wszystkiego co modne – dzielnicy Chelsea w Londynie, stąd pochodzi anglojęzyczna nazwa tego modelu.
Śniegowce – buty z cholewką powyżej kostki, najczęściej na gumowej podeszwie. Często cholewka jest z wodoodpornego materiału zabezpieczonego przed przemakaniem. Taki but często ma dodatkowe zabezpieczenie przeciwko dostaniu się śniegu do wnętrza.
Innym typem śniegowców są Uggi (pochodzące ze Stanów Zjednoczonych) oraz Emu (pochodzące z Australii). Te ostatnie dwa rodzaje to wsuwane, miękkie buty za kostkę z owczej skóry z wełną Merinos w środku. Buty mają szeroki, zaokrąglony nosek. Ze względu na szczególne właściwości wełny – utrzymywanie ciepła i wchłanianie wilgoci odprowadzanej z ciała – chętnie noszone są zarówno w zimie jak i latem.
Trapery (inaczej: workery) – obuwie na grubej, gumowej podeszwie z wyrazistym żłobieniem i z cholewką za kostkę. Dzięki wiązaniu dobrze dopasowany but usztywnia kostkę, co jest zaletą podczas wypraw turystycznych czy pracy na nierównym podłożu.
Trzewiki – dopasowane buty wiązane typu botki z cholewką sięgającą w okolicę kostki. Dziewiętnastowieczne trzewiki damskie były zapinane na guziki tak jak gorset, jednak obecnie lepiej przyjęły się modele wiązane. Najbardziej popularne są trzewiki na płaskiej podeszwie, choć można znaleźć trzewiki na obcasie.
Uggi – patrz: śniegowce.
Wiedenki – patrz: Oksfordy.
Workery – patrz: trapery.
